Teoria Enneagramu

IDEA ENNEAGRAMU
„Poznaj samego siebie a poznasz wszystkie tajemnice bogów Wszechświata" - czyli greckie „Gnothi Seauton (...)" idealnie oddaje ideę Enneagramu. Zdanie to wyrzeźbione na starożytnej greckiej świątyni Apolla w Delfach nawiązuje do jednego z siedmiu uniwersalnych praw wszechświata, mianowicie „Prawa Powiązania". Prawo to mówi o tym, że istnieje nierozerwalne połączenie pomiędzy światem materialnym, intelektualnym i duchowym. Nic co należy do jednego z tych trzech światów nie istnieje osobno, wszystko jest jednością, gdyż pochodzi z tego samego źródła. Konstrukcja każdego człowieka, budowa wszechświata oraz nasze postrzeganie otoczenia bazują na tych trzech ośrodkach. Jest to zatem jedność w wielości a samopoznanie to pierwszy krok do naszego wewnętrznego rozwoju, ale też rozwoju wszechświata, którego częścią jesteśmy.

Enneagram jest niezwykle rozbudowanym, otwartym systemem uwzględniającym dynamikę działań człowieka, jego potencjał, możliwości ewolucyjne, uwarunkowania sytuacyjne i socjalizacyjne, aspekt osobowościowy ale także wolną wolę. Dodatkowo jest to system praktyczny i konkretny, znajduje bowiem zastosowanie w naszym życiu codziennym. Poprzez Enneagram pogłębiamy wiedzę o sobie samym. Poznajemy prawdziwe motywy naszych zachowań, kierunki własnego rozwoju, własne ograniczenia w percepcji rzeczywistości oraz różnice w postrzeganiu tej samej sytuacji przez różnych ludzi. Enneagram uświadamia nam, że wszyscy ludzie w swojej ogromnej różnorodności są jednością - mają podobny cel, do którego zmierzają. Tym celem jest życie w harmonii z naszym wewnętrznym „ja" oraz z całym otoczeniem. Pierwszym krokiem do osiągnięcia tego celu jest bycie myślami i ciałem „tu i teraz" oraz kontakt z tym, co aktualnie obecne. Każdy z typów osobowości Enneagramu to mówiąc metaforycznie inna „droga" wiodąca do naszego wewnętrznego „ja".
Dodatkową wartość samopoznania stanowi budowa dobrych relacji - przede wszystkim z samym sobą, w następnej kolejności z innymi ludźmi. Wiedza na temat innych - włącznie z tym, jaki typ osobowości reprezentują - przede wszystkim przyczynia się do redukcji własnego dyskomfortu spowodowanego „niezrozumiałymi" zachowaniami innych ludzi, a dopiero później otwiera nas na budowę nowej jakości relacji opartych na zrozumieniu i poszanowaniu drugiego człowieka z całą jego odmiennością. Enneagram przekazuje nam umiejętność rozumienia innych takimi, jakimi w rzeczywistości są, a nie takimi jak my ich widzimy. Znajomość typologii Enneagramu zwiększa efektywność pracy w zespole, ułatwia komunikację z podwładnymi i przełożonymi oraz pozwala na nowo poznać i zrozumieć naszego życiowego partnera czy członków rodziny.

Największą wartością, jaką daje nam Enneagram jest samoświadomość, iż nie jesteśmy „zaprogramowani" na życie z naszymi dotychczasowymi myślami, zachowaniami, stworzonym przez nasz umysł wachlarzem schematów postępowania, nawyków, uprzedzeń i obaw. Daje nam jasny przekaz, że stworzone przez nas schematy myślowe to nic innego jak ograniczenia na drodze do pełnego, satysfakcjonującego życia. I musimy je najpierw wszystkie poznać, zrozumieć sposób ich działania i w pełni zaakceptować, by przejść do kolejnego etapu - pracy nad wewnętrzną przemianą. Każdy człowiek należy tylko do jednego typu osobowości przez całe swoje życie. Osobowość kształtuje się około 20. roku życia i taką pozostaje do końca. Typu osobowości nie można zmienić, nie ma też ludzi, którzy należeliby naraz do dwóch lub więcej typów. Zatem możemy żyć i wykorzystywać swój potencjał tylko w obrębie swojego typu, który ze względu na własną dynamikę i zasadę „jedności w wielości" daje nam ogromne możliwości korzystania z coraz to wyższych poziomów rozwoju własnej osobowości i życiowego potencjału. Zatem Enneagram dostarcza nam klucza do metod pracy z naszymi wewnętrznymi barierami i uczy, jak równoważyć sprzeczności targające naszymi myślami i zachowaniem, by w pełni wykorzystywać swój potencjał. Okazuje się, że ludzie wykorzystują zaledwie część swojego ogromnego potencjału, gdyż usilnie chronią swoich głęboko zakorzenionych systemów myślowych obudowanych mechanizmami obronnymi i iluzorycznym poczuciem bezpieczeństwa. Enneagram zachęca do poznania naszego niewykorzystywanego potencjału, ukrytych możliwości i zdolności, gdyż mamy nieograniczony dostęp do wyższego poziomu naszego rozwoju (w tym także rozwoju świadomości). Uświadamia, ile energii niepotrzebnie tracimy na złudne mechanizmy obronne. Praca nad uwolnieniem się od nich pozwoli nam na intensywne i pełne przeżywanie teraźniejszości. „Jedność w wielości", jaką przedstawia schemat Enneagramu umożliwia nieustanny rozwój i pracę nad sobą.

Słowo „Enneagram" pochodzi od greckich słów „ennea" czyli „dziewięć" oraz „gramma" czyli „wykres" lub „znak" i w wolnym tłumaczeniu oznacza dziewięcioramienną figurę. Enneagram jest zatem modelem złożonym z dziewięcioramiennej gwiazdy wpisanej w koło. Na jego strukturę składają się 3 elementy: koło, trójkąt równoboczny oraz nieregularna figura sześciokątna zwana hexadą. Wierzchołki trójkąta i hexady tworzą 9 punktów wpisanych w koło i rozmieszczonych w równych odległościach od siebie. Te dziewięć punktów odpowiada dziewięciu typom osobowości:

Symbolika wszystkich tych elementów jest niezwykle bogata. Sama liczba „9" już w czasach starożytnych traktowana była jako symbol doskonałości, jedności i wolności. Okazuje się, że jej właściwości, szczególnie te matematyczne, są nieograniczone. Przykładowo, jeśli liczbę 9 pomnożymy przez jakąkolwiek liczbę jednocyfrową, to po dodaniu do siebie obu cyfr iloczynu zawsze uzyskamy 9. Na przykład: 9x5=45, 4+5=9 albo 9x8=72 7+2=9 itd. Podobnie, jeśli zsumujemy liczby od 1 do 9 - otrzymamy 45, co po dodaniu 4+5=9. Kolejny przykład to wielokrotność „9" - po dodaniu cyfr, które są wielokrotnością „9" otrzymujemy cyfrę, której suma poszczególnych liczb da nam „9". np: 9+18+27+36=90, co 9+0=9. Dziewiątka zatem jest wolna od ograniczeń. Jest jednością, ponieważ łączy w jedno wszystkie inne liczby podstawowe i doskonałością, gdyż 9 miesięcy potrzeba na narodziny człowieka. Koło - symbolizuje jednocześnie jedność wszechświata oraz system ludzkiej psychiki. Punkty na okręgu oznaczają mapę naszych myśli, motywacji, intencji i uwarunkowań, często ze sobą sprzecznych, po których nieustannie się poruszamy, a które sterują naszym zachowaniem. Funkcją całego systemu jest rozpoznanie tych sprzeczności oraz dążenie do zachowania stanu równowagi między nimi. Wzajemnie powiązane linie wskazują na wzajemne zależności pomiędzy wszystkimi typami osobowości - ich motywacjami oraz sposobami wyrażania emocji. Przyczyna tego tk wi w tym, że każdy z nas ma w sobie potencjał wszystkich typów, choć najsilniej związani jesteśmy ze swoim własnym. Enneagram symbolizuje zatem jedność w wielości: wszechświat, makrokosmos, mikrokosmos i człowieka stanowiącego syntezę tej kosmicznej rzeczywistości. Wszystkim, co tworzymy, przyczyniamy się do rozwoju całego wszechświata, którego częścią jesteśmy.

LINIE I STRZAŁKI

Na podstawie linii łączących poszczególne punkty i kierunku strzałek możemy przewidzieć, w jaki sposób każdy typ osobowości prawdopodobnie zmodyfikuje swoje zachowanie w zależności od warunków, w jakich się znajduje. Bowiem inaczej zachowujemy się pod wpływem stresu lub przygotowując się do działania, a inaczej w czasie relaksu, z poczuciem bezpieczeństwa lub zwykłej radości. Gdy czujemy się zrelaksowani i spokojni, mamy ochotę na zachowania inne niż zazwyczaj (np. w czasie urlopu czy weekendu). Analogicznie jest w sytuacji stresującej lub kiedy mamy ważne zadanie do wykonania - modyfikujemy nasze zachowanie tak, by sprostać wyzwaniu np. w czasie rozmowy kwalifikacyjnej, prezentacji czy egzaminu. I jest to zjawisko bardzo pozytywne - wskazuje na to, że rozwijamy się i wspinamy po wyższych szczeblach ewolucji osobowości. Jesteśmy w stanie wyzwolić się od nawyków zakotwiczonych w naszym typie osobowości a ograniczających nasze obiektywne widzenie. Każdy punkt ma więc właściwie trzy główne aspekty: dominujący (typ właściwy), który określa jego stosunek do świata oraz dwa aspekty dodatkowe, które stanowią o jego zachowaniu w warunkach bezpieczeństwa (strzałka idąca od innego punktu i wskazująca na nasz typ) lub stresu (strzałka idąca od naszego punktu i wskazująca na inny typ). Aspekty te zostały przedstawione na schemacie za pomocą punktu, linii i strzałek. Do każdego punktu (przykładowo „9") przypisane są 2 strzałki - jedna idąca do niego („9" w warunkach stresu lub działania może zachowywać się jak „6"), druga od niego odchodząca i wskazująca na inny typ („9" w warunkach relaksu i bezpieczeństwa może zachowywać się jak typ „3"). Czyli strzałka wskazuje kierunek od punktu bezpieczeństwa do punktu stresu.
Punkty stresu: 6->3->9  oraz 1->4->2->8->5->7->1
Punkty bezpieczeństwa: 6->9->3 oraz 1->7->5->8->4->1

SKRZYDŁA
Dodatkowo według Enneagramu dynamika naszej osobowości jest powiązana z najbliżej położonymi względem naszego punktu typami. Dwa najbliżej nas położone typy ujawniają podobny do nas sposób tworzenia własnego wizerunku oraz w zbliżony sposób identyfikują swoje emocje czy samopoczucie. Skrzydła stanowią urozmaicenie wachlarza zachowań każdego z typów w niektórych, rzadszych sytuacjach przy zachowaniu podstawowej strategii postawy typu dominującego. Nadają każdemu z typów większej wyrazistości. Przykładowa „Dziewiątka" może zatem posiadać skrzydło „8" lub „1". Każdy typ znajduje się pod wpływem obu swoich skrzydeł, ale tylko jedno z nich jest tym dominującym.